ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟΥ ΚΩΛΥΜΑΤΟΣ - PROPRIETARY ESTOPPEL – Η ΑΠΟΦΑΣΗ STYLIANOU Ν. PAPACLEOVOULOU ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 4 ΤΟΥ ΚΕΦ. 224

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο σκοπός της μελέτης αυτής είναι να σχολιάσει την απόφαση STYLIANOU ν. PAPACLEOVOULOU,¹ η οποία στη συνέχεια θα αναφέρεται ως «η απόφαση PAPACLEOVOULOU», σε συνάρτηση με την αρχή που καθιέρωσε, ήτοι ότι υπάρχει η δυνατότητα απόκτησης εμπραγμάτων δικαιωμάτων εντός, επί και υπεράνω ακίνητης ιδιοκτησίας με την εφαρμογή του Κανόνα της Επιείκειας του περιουσιακού κωλύματος, αναφερόμενου ακολούθως ως «PROPRIETARY ESTOPPEL». Αυτή η αρχή θα εξεταστεί σε αντιπαραβολή με το άρθρο 4 του Κεφ. 224².

Η θέση την οποία θα προβάλουμε είναι ότι η απόφαση PAPACLEOVOULOU, στο μέτρο που αναγνώρισε ότι εμπράγματα δικαιώματα μπορούν να αποκτηθούν εντός, επί ή υπεράνω ακίνητης ιδιοκτησίας με βάση τον Κανόνα της Επιείκειας του PROPRIETARY ESTOPPEL, δεν ανταποκρινόταν ούτε ανταποκρίνεται στο Κυπριακό δίκαιο, εκδόθηκε per incuriam, (εξ αβλεψίας), και τούτο διότι δεν έλαβε υπόψη, αφενός δεσμευτική νομοθεσία, ήτοι, το άρθρο 4 του Κεφ. 224, και αφετέρου, προγενέστερες δεσμευτικές αποφάσεις για το θέμα, που εάν λαμβάνονταν υπόψη το αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό.

Η απόφαση PAPACLEOVOULOU σε αυτό το σημείο, το οποίο είναι το αντικείμενο της μελέτης αυτής, προκάλεσε και προκαλεί μέχρι σήμερα μεγάλη αναστάτωση στο Κυπριακό Νομικό Σύστημα και στην νομολογία, με αποτέλεσμα να έχει εκδοθεί μωσαϊκό αντικρουόμενων αποφάσεων. Μωσαϊκό αντικρουόμενων θέσεων παρατηρείται και στη βιβλιογραφία, με απόψεις νομικών να υποστηρίζουν τις εκατέρωθεν και εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις της νομολογίας. Αυτά θα αναλυθούν στη μελέτη που ακολουθεί.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εκδότης της απόφασης PAPACLEOVOULOU, Δ. Πικής, προς μεγάλη του τιμή, μετά την έκδοση της απόφασης αυτής, εξέδωσε την απόφαση ODYSSEOS ν. PIERIS ESTATES AND OTHERS,³ αναφερόμενης ως η απόφαση

«ODYSSEOS ν. PIERIS», στην οποία διευκρίνισε ότι τα γεγονότα της απόφασης PAPACLEOVOULOU στοιχειοθετούσαν γυμνό καταπίστευμα, «Bare Trust», εντάσσοντας έτσι την απόφαση PAPACLEOVOULOU στις εξαιρέσεις του άρθρου 4 του Κεφ. 224, παρόλο που το γεγονός ύπαρξης του καταπιστεύματος δεν αναφέρεται, ούτε σχολιάζεται στην ίδια την απόφαση PAPACLEOVOULOU.

Επιπρόσθετα, ο Δ. Πικής σε βιβλίο που εξέδωσε πολύ μεταγενέστερά ⁴, το 2017, διευκρίνισε εκ νέου ότι στην υπόθεση PAPACLEOVOULOU τα γεγονότα στοιχειοθετούσαν γυμνό καταπίστευμα, «Bare Trust», επιβεβαιώνοντας στην ουσία και πάλι, ότι η απόφαση PAPACLEOVOULOU εντάσσεται, λόγω της ύπαρξης καταπιστεύματος, στις εξαιρέσεις του άρθρου 4 του Κεφ. 224 και επομένως ήταν δυνατή η έκδοση των σχετικών διαταγμάτων εγγραφής της ακίνητης ιδιοκτησίας στο όνομα των εναγομένων.

Το όλο συμβάν είναι άκρως αξιοσημείωτο, γιατί γίνεται προσπάθεια διόρθωσης μιας απόφασης που εκδόθηκε στην ουσία per incuriam σε ένα σημείο της, με μεταγενέστερη απόφαση και βιβλιογραφία. Ο γράφων δεν γνωρίζει άλλη παρόμοια περίπτωση όπου μεταγενέστερη απόφαση να διορθώνει προγενέστερη. Η διευκρίνηση γίνεται προφανώς για αποφυγή λανθασμένων συμπερασμάτων και εφαρμογή λανθασμένης αρχής που έστω μεμονωμένα φαίνεται ως ορθή και προωθείται στην απόφαση PAPACLEOVOULOU.

Δυστυχώς όμως, παρόλη την καλοπροαίρετη προσπάθεια του Δ. Πική, οι αντικρουόμενες αποφάσεις δεν αποφεύχθηκαν γιατί ο δυναμισμός και η εμβέλεια της απόφασης PAPACLEOVOULOU ήταν σαρωτική.

Το γεγονός της επανατοποθέτησης της απόφασης PAPACLEOVOULOU σε άλλη νομική βάση, (καταπίστευμα), δεν είναι ευρέως γνωστό στο νομικό κόσμο, δικαστές και δικηγόρους, γιατί, ως είναι φυσικό, κατά τη μελέτη της απόφασης PAPACLEOVOULOU, κανείς δεν την διαβάζει σε συνδυασμό με την μεταγενέστερη απόφαση ODYSSEOS ν. PIERIS και την ανωτέρω αναφερόμενη βιβλιογραφία που την διευκρινίζει, και έτσι έχουμε δικαιολογημένα μωσαϊκό αντικρουόμενων αποφάσεων και αντικρουόμενης βιβλιογραφίας αφού στο κείμενο της απόφασης PAPACLEOVOULOU δεν αναφέρεται ότι υπήρχε καταπίστευμα.

Αποτέλεσμα αυτής της νομικής περιπλοκής, ήταν να προκληθεί μια νομολογιακή ακαταστασία η οποία διαιωνίζεται μέχρι και σήμερα, γιατί, καμιά μεταγενέστερη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου η οποία όντως δε συμφωνεί με την αρχή που καθιέρωσε η απόφαση PAPACLEOVOULOU, δεν την καθόρισε τεκμηριωμένα και ξεκάθαρα, ως απόφαση που εκδόθηκε per incuriam ή ότι είναι λανθασμένη στο σημείο του PROPRIETARY ESTOPPEL και το θέμα να λήξει.

Η μη ξεκαθαρισμένη έκφραση του σφάλματος της απόφασης PAPACLEOVOULOU, γίνεται προς μεγάλη βλάβη της Κυπριακής νομολογίας και της Κυπριακής Δικαιοσύνης, παρόλο που ο εκδότης της, Δ. Πικής, είχε το μέγιστο νομικό θάρρος να την επανατοποθετήσει, έστω και μεταγενέστερα, σε άλλη βάση (καταπίστευμα), εκτός του PROPRIETARY ESTOPPEL που αποτέλεσε το αρχικό αιτιολογικό.

Το αν το PROPRIETARY ESTOPPEL δημιούργησε το καταπίστευμα στην εν λόγω απόφαση (PAPACLEOVOULOU), δεν σχολιάστηκε ούτε αποτέλεσε εύρημα της απόφασης ODYSSEOS ν. PIERIS και πολύ περισσότερο της απόφασης PAPACLEOVOULOU η οποία αγνοεί κάτι τέτοιο παντελώς.

Με την παρούσα μελέτη θα αναλύσουμε με σχετική νομολογία και θα υποστηρίξουμε τη θέση μας, ως αυτή εκφράστηκε πιο πάνω και ειδικά ότι:

1. Η απόφαση PAPACLEOVOULOU στο μέτρο που αναγνώρισε ότι μπορούν να αποκτηθούν με βάση τον Κανόνα της Επιείκειας του PROPRIETARY ESTOPPEL εμπράγματα δικαιώματα σε σχέση με ακίνητη ιδιοκτησία, συνιστά απόφαση που εκδόθηκε per incuriam και δεν υιοθετεί ορθή αρχή του Κυπριακού Δικαίου για να ακολουθείται.
2. Η μη ανακήρυξή της ξεκάθαρα σαν τέτοιας, (per incuriam απόφασης ή λανθασμένης), διαιωνίζει την αρρυθμία στο Κυπριακό Νομικό Σύστημα, λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι ο ίδιος ο εκδότης της την τοποθέτησε, εκ των υστέρων, σε νομική βάση, (καταπίστευμα), η οποία δικαιολογεί στα πλαίσια του άρθρου 4 του Κεφ. 224, την παραχώρηση του εν λόγω εμπράγματου δικαιώματος.
3. Υποθέσεις που ξεκάθαρα εκδόθηκαν per incuriam, έχουν υποχρέωση τα Δικαστήρια, οποιασδήποτε βαθμίδας και δικαιοδοσίας, να μην τις ακολουθούν, τεκμηριώνοντας φυσικά τη θέση τους, και τούτο για σκοπούς υγείας του Δικαίου. Οποιαδήποτε άλλη θέση, υποσκάπτει μακροχρόνια τη Δικαιοσύνη, δημιουργεί αρρυθμίες στη νομολογία και ίσως συνιστά παράβαση του όρκου των Δικαστών για υπηρεσία του Συντάγματος και των Νόμων.

To read this article in full, please click here.

Footnotes

1. (1982) 1 CLR 542.

2. Η δεύτερη αρχή που καθιέρωσε η απόφαση PAPACLEOVOULOU, είναι ότι το Δικαστήριο μπορεί να επικυρώσει οποιανδήποτε θεραπεία η οποία στοιχειοθετείται από τα γεγονότα που περιέχονται στις έγγραφες προτάσεις έστω και αν η θεραπεία αυτή δεν προσδιορίζεται στην δικογραφία, εφόσον όμως τα γεγονότα που την στοιχειοθετούν αποδεικνύονται κατά τη δίκη. Αυτή η δεύτερη αρχή, παραμένει ισχυρή και ορόσημο για την Κυπριακή Δικαιοσύνη και νομολογία και ακολουθήθηκε σε δεκάδες υποθέσεις.

3. (1982) 1 CLR 557.

4. AN ANALYSIS OF THE ENGLISH COMMON LAW, PRINCIPLES OF EQUITY AND THEIR APPLICATION IN A FORMER BRITISH COLONY, CYPRUS by Georghios M. Pikis, έκδοση 2017 BRILL / NIJHOFF, στη σελίδα 94.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.