6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu [“TTK”] madde 480/1'de yer alan hüküm uyarınca, tek borç ilkesi; esas sözleşme ile kanunda yer alan istisnalar dışında pay sahiplerinin pay bedeli veya payın itibari değerini aşan primleri ifa dışında bir yükümlülük ile sorumlu tutulamayacağını ifade eder. Bu hükümle amaçlanan pay sahiplerinin şirkete sermaye taahhüdünü yerine getirmek dışında bir borcunun bulunmaması suretiyle anonim şirketin kanunla belirlenen hukuki niteliğinin değiştirilmesinin önüne geçilmesidir.
Mevcut düzenlemeler ışığında pay sahiplerinin haklarının ve yükümlülüklerinin esas sözleşme ile kısıtlı bir çerçevede düzenleniyor olması pay sahiplerini, menfaatlerini korumak adına alternatif mekanizmalara yöneltmiştir.
Bu noktada şirketler hukuku alanında kritik bir role sahip olan pay sahipleri sözleşmesi, yabancı doktrinde yer alan adıyla “Shareholders' Agreement”, pay sahiplerinin arasında hassas bir menfaatler dengesi kurulmasını ve daha sağlıklı işleyen bir şirket düzeninin oluşmasını sağlar.
Adıyla benzer şekilde, pay sahipleri arasında imzalanan bu sözleşme ile sağlanması amaçlanan menfaatler;
- Ortaklığın pay sahiplerinin arzusuna göre şekillendirilmesi,
- Pay sahipleri ile ortaklık arasındaki bağın güçlendirilmesi,
- Ortaklığın yabancılaşmasının engellenmesi,
- Ortaklıkta güç dengesinin sağlanması ve korunması,
- Ortaklığa yeni pay sahiplerinin gelmesi veya birleşme/devralma/halka açılma hallerinde yeni düzen kurulması
şeklindedir.1
Bu yöntem, aile ortaklığı niteliği taşıyan veya birbirlerini tanıyan sınırlı sayıda pay sahibi içeren ortaklıklarda ortaklığın yabancılaşmasının engellenmesi için payların herhangi bir üçüncü kişiye satılmasının arzu edilmediği durumlarda da sıklıkla tercih edilebilmektedir.2
Pay sahipleri sözleşmesi yazılı mevzuatta öngörülmemiş ve Türk borçlar hukukundaki sözleşme serbestisi ilkesine dayanılarak akdedilen ihtiyari bir sözleşmedir.
Bu doğrultuda bu sözleşme türünün kanunda düzenlenmemiş olmasının bir neticesi olarak, sözleşmenin düzenlenmesinde şekil serbestisinin bulunması karşımıza çıkar. Zira bu sebepten dolayı hazırlanacak sözleşmeler Türk Borçlar Kanunu [“TBK”] madde 27'ye aykırılık teşkil etmediği sürece geçerli olacaktır. Bu şekil serbestisi, pay sahibine esas sözleşmeye kıyasla kolaylık ve esneklik buna bağlı olarak tescil zorunluluğu bulunmaması da sözleşmenin içeriğinin gizli tutulmasına olanak vermektedir bu imkanlar pay sahipleri sözleşmesinin tercih edilme sebepleri arasında önemli yer tutar3.
Pay sahibi sözleşmesi, tüm pay sahiplerinin tarafı olduğu veya bir kısım pay sahiplerinin tarafı olduğu bir sözleşme olarak akdedilebilir ancak yeni pay sahiplerinin pay devrinde ayrıca rıza göstermemeleri halinde bu hükümlere tabi tutulamayacakları kabul edilir Nitekim Yargıtay'ın da bu sözleşmenin 3.kişileri bağlamayacağına dair kararları da vardır4. Bu noktada söylenebilir ki, pay sahiplerinin oy birliği ile dahi alacak olduğu kararlar ve imzalayacak oldukları sözleşmeler nezdinde doğacak borç, tek borç ilkesine aykırılık teşkil etmeyecek ve bu yükümlülükler paya bağlı olmamakla birlikte pay sahibinin üstlendiği şahsi bir borç niteliğinde olacaktır. Bu sebeple pay sahipliği sözleşmesi uyarınca kararlaştırılan hükümler pay ile birlikte devredilemez nitelikte olacaktır.5
Güleryüz+ Partners olarak anonim şirketlerde pay sahipliğine ilişkin hazırlamış olduğumuz bu yazı dizisinde de, öncelikle pay sahipleri sözleşmelerinin Türk hukukundaki yeri ile içeriği incelenecek, sözleşmenin uygulanması ve ihlalleri halındaki müeyyidelere ilişkin bilgi verilecektir.
Footnotes
1. Gül Okutan, Anonim Ortaklı klarda Paysahipleri Sözleşmeleri, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2001, s. 67
2. Okutan, Anonim Ortakl ıklarda Paysahipleri Sözleşmeleri, s. 68
3. Okutan, Anonim Ortakl ıklarda Paysahipleri Sözleşmeleri, s. 66
4. YAR.11.HD.7.11.200T. 2000/6279E. 2000/8691K. (YKS,2001 C.27, S8,s.1203).
5. Okutan, Anonim Ortakl ıklarda Paysahipleri Sözleşmeleri, s. 37
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
